Nghề điêu khắc đá và những người làm nó gọi là thợ điêu khắc đá, đây là nghề đã tồn tại từ buổi bình minh của nền văn minh nhân loại từ tạo ra các công cụ đá đến xây nhà, các kiến trúc lớn, cũng như nghệ thuật điêu khắc từ các viên đá lấy từ đất.
Vật liệu này đã được sử dụng để xây dựng rất nhiều các lâu dài, các di tích cổ, cổ vật, đền thờ, và các thành phố trong nhiều nền văn hóa. Các công trình nổi tiếng đã được các thợ điêu khắc tạo ra như Taj Mahal, bức tường đá vĩ đại bao quanh thành phố Cusco, vạn lý trường thành, kim tự tháp, đền Angkor Wat, khu đền thờ Tenochtitlan, khu đền Persepolis, đền Parthenon hay Stonehenge..
Một góc xưởng sản xuất của Đá Mỹ Nghệ Đà Nẵng
Đây là một trong những nghề xuất hiện đầu tiên trong lịch sử nhân loại. Trong thời kỳ đồ đá cùng với việc thuần dưỡng động vật con người đã sử dụng lửa để tạo ra vôi, thạch cao, và súng cối bắn đá. Họ bắt đầu tạo các công cũ bằng đá và xây dựng các ngôi nhà được trang trí cho mình với việc sử dụng bùn đất, rơm, hoặc đá và nghề điêu khắc đá đã ra đời.
Các dân tộc xưa đã tự tin giao cho các thợ điêu khắc xây dựng các công trình ấn tượng và trường tồn theo thời gian để đánh dấu cho nền văn minh của mình. Người Ai Cập đã xây dựng các kim tự tháp, người Ấn Độ với các lâu đài có họa tiết tinh vi, người Hy Lạp cổ đại với các đền thờ hay người La Mã với các công trình bằng đá lớn phục vụ cho dân chúng, người hồi giáo với các đền thờ lớn và chạm khắc tinh vi…
Xây dựng các lâu đài nguy nga và các pháo đài chắc chắn là một trong những mục tiêu và nguồn thu quan trọng của nghề điêu khắc đá thời trung cổ. Khi đế quốc Tây La Mã sụp đổ thì nhu cầu các công trình đá xây dựng muốn có sự trang trí tỉ mỉ đã bị sụt giảm tại Tây Âu và dẫn đến sự gia tăng của nghề điêu khắc mộc. Nghề điêu khắc đá được bắt đầu hồi sinh từ thế kỷ 9 và 10 ở châu Âu và thế kỷ 12 thiên chúa giáo tại châu Âu muốn gây ấn tượng đã xây hàng ngàn nhà thờ thật ấn tượng trên khắp châu Âu. Tại châu Á với sự phát triển của phật giáo cũng đã có rất nhiều đền chùa được xây dựng và chạm trổ tinh vi.
Cửa hàng Đá Mỹ Nghệ Đà Nẵng tại 851 Trường Chinh, Tây Thạnh, Tân Phú, TP HCM
Vào thời kỳ Trung cổ các thợ đá có tay nghề cao rất được trọng dụng và như thế thứ bậc của các thợ đá đã được chia ra làm ba là học việc, lành nghề và bậc thầy. Người học nghề sẽ thực hiện giao kèo với thầy của họ về giá đào tạo, các thợ lành nghề sẽ giúp thầy của mình trong các công việc và thợ bậc thầy có thể đi bất cứ đâu và tham gia vào các dự án có người đầu tư. Trong thời kỳ phục hưng những người trong hội điêu khắc đá không phải thợ điêu khắc đá, sau đó hội này đã nhập vào Hội Tam Điểm, những người hội này cố gắng phát huy các giá trị truyền thống của nghề điêu khắc đá và không tham gia nhiều các công trình hiện đại.
Các thợ điêu khắc đá thường dục biểu tượng riêng của mình vào tác phẩm mà mình tạo ra để có thể phân biệt với tác phẩm của các nghệ nhân khác. Điều này giống như đánh ký hiệu “Đảm bảo chất lượng” của các nghệ nhân tránh hàng nhái.
Thời kỳ phục hưng đã chứng kiến sự trở lại của nghề điêu khắc đá với sự tinh tế của phong cách cổ điển. Sự nổi lên của triết lý nhân văn đã cho mọi người có tham vọng để tạo ra các công trình nghệ thuật tuyệt diệu. Ý là minh chứng cho sự trỗi dậy này trong thời kỳ phục hưng, đây là nơi mà các thành phố như Florence tạo ra các kết cấu lớn như nhà thờ Santa Maria del Fiore, đài phun nước thần Neptune và thư viện Laurentian đã được thực hiện bởi Michelangelo Buonarroti một thợ điêu khắc đá nổi tiếng trong thời phục hưng.
Khi người châu Âu định cư ở Mỹ, họ mang đã những kỹ thuật điêu khắc đá của quê hương mình đi với họ. Nghười định cư đã sử dụng những vật liệu đá có sẵn xung quanh trong một số khu vực đá đã được lựa chọn làm vật liệu. Trong những đợt xây dựng đầu tiên các kiến trúc phỏng theo châu Âu nhưng sau này đã tự hình thành các công trình độc đáo riêng.
Trong thế kỷ 20 nghề điêu khắc đá đã thấy thay đổi của nó mạnh mẽ nhất nhất trong cách thức làm việc. Vào nửa đầu thế kỷ này các công việc nặng vẫn được thực hiện bởi sức người hay sức của động vật dựa trên các bản thảo. Thì với sự xuất hiện của máy tính và máy móc nhiều khía cạnh khó khăn trong nghề đã được giải quyết công việc cũng được thực hiện đơn giản và dễ dàng hơn. Cần cẩu và xe nâng đã thực hiện việc di chuyển và đặt viên đá nặng tương đối dễ dàng cho các thợ đá làm việc. Máy trộn vữa đã tiết kiệm được nhiều thời gian và sức lực. Các máy đục bằng khí nén đã giúp các thợ đá tiết kiệm thời gian và công sức thực hiện với công cụ búa và đục cũ. Cưa máy và máy mài chạy bằng xăng nhanh và chính xác hơn việc phải làm bằng tay…
Nguồn Coppy.